به گزارش پایگاه اطلاع رسانی خبرقم (قم‌نا) | علی حجازیان پژوهشگر معماری وشهرسازی:  در دهه های اخیر شهرها دچار رشد بی‌رویه و شتابان شده اند.از نتایج چنین روندی، ایجاد ناهنجاری و اغتشاش در سیما و کالبد فضای شهری است. در این بین، سازمان‌ها و نهادهای مرتبط به منظور جبران این نواقص و کاستی‌ها، با انجام برخی اقدامات و سیاست‌گذاری‌ها، سعی در بهبود کیفی، بصری و زیباشناختی کالبد شهر دارند. با قبول این فرض که هنرهای محیطی در ایجاد فضایی مطلوب و دلنشین برای افراد جامعه نقش مؤثری دارند، از المان ها و نشانه های شهری برای زیباسازی و ارتقاء و بهبود کیفی فضاهای شهری استفاده می شود. المان های شهری صرفا برای زیباسازی و تغییر روزمرگی فضای شهری می تواند موثر باشد اما آیا برای استقبال از یک رویداد مهم مذهبی وفرهنگی مانند ماه مبارک رمضان صرفا ساختن چند المان درشهرهای مذهبی مانند قم و مشهد کافی است؟

ماه مبارک رمضان تنها یک ماه عبادی نیست، یک فرهنگ است. ماه رمضان، ماه ضیافت پروردگار و ماه جشن و سرور است. امام سجاد (ع) در توصیف ماه مبارک رمضان می فرماید: سپاس خداى را که از جمله آن راه های هدایت، ماه خود، ماه رمضان را قرار داد، ماه روزه، ماه اسلام، ماه طهارت، ماه آزمایش، ماه قیام، ماهى که قرآن را در آن نازل کرد، براى هدایت مردم … و مشخص شدن حق از باطل.بنابراین، می توان گفت ماه مبارک رمضان، ماه طهارت و ماه تخلق به اخلاق الاهی است، و حقیقت و باطن آن عبارت است از رسیدن به لقای خداوند، آزادی از خود؛ آزادی از خود حیوانی، و تولد خود الاهی.برای ورود به ماه مبارک رمضان در منابع دین سفارشات متعددی انجام شده تا مسلمانان با امادگی وارد این ماه پرخیرو برکت بشوند.

سوالی که مطرح می شوداین است که آیا دستورالعملی برای فضاسازی و بهبود سیما ومنظر شهرهای مذهبی برای بسترسازی جهت حس حضور خدا درشهرارائه شده است؟ امروزه فضاهای شهری جزئی از زمان زندگی شهروندان را دربرمی گیرد و طبیعتاً فضا و محیط بر رفتار و اخلاق شهرنشینان تأثیرگذار هست. شهرها مذهبی با توجه به سابقه و هویتی که دارند باید فضا را برای ارتباط شهروندان با ماه مبارک رمضان میسر سازند. در این‌گونه شهرها طراحی فضاها باید به‌گونه‌ای باشد که همگان از منابع، فضاهای عمومی و چشم‌اندازهای مشترک باکیفیت  در جهت استفاده حداکثری از فضائل این ماه بهره‌مند شوند؛ فضاسازی برای چنین رویدادی می‌تواند نشاط معنوی را افزایش دهد.

هویت شهری هر شهر مجموعه خاطراتی است که ما از آن شهر در ذهن داریم. آیا استفاده از مضامین متنی در المان‌ها سبب ایجاد خاطره می‌شود؟ محدود کردن هویت بصری به چند المان در شهر نمی‌تواند سبب تغییر در رفتار و ایجاد خاطره در ذهن شهروندان گردد. در سالیان نه‌ چندان دور در شهرها و روستاهای ایران مردم به‌صورت خودجوش مردم به نظافت و پاک‌سازی خانه‌ها، محله‌ها، ، بازارها و مساجد می‌پردازد. امروزه به‌مانند گذشته نقاره زنی در هنگام افطار و سحر خوانی در وقت سحر انجام نمی‌شود، شنیدن طنین دعای ربنا که به‌نوعی نشان از حس و حال معنوی این ماه هست شنیده نمی‌شود.می‌توان ادعا کرد که فضاسازی شهر برای ماه مبارک رمضان بسیار کمرنگ است.

انتظار می‌رود در شهرهای مذهبی  مانند قم و مشهد با آغاز ماه مبارک رمضان ،حال و هوا و رنگ و بوی شهر تغییر کند. ایجاد بازارچه‌های موقت مخصوص غذاهای خاص این ماه و محصولات فرهنگی،برگزاری مسابقات در مقیاس محلات در خیابان‌ها و معابر و…می‌تواند شورونشاط اجتماعی ایجاد کند. فضاسازی مسیرهای منتهی به مساجد، مراکز مذهبی و حرم‌ها جهت برگزاری مراسم ختم قرآن، افطاری رایگان ازجمله اقداماتی است که می‌تواند حضور پذیری را افزایش دهد.

اسلام دین اجتماعی است، ماه مبارک رمضان فرصت مناسبی است تا مشارکت وحضورپذیری شهروندان در شهر ارتقا پیدا کند این امر سبب افزایش حس حضور خدا در فضاهای شهری و افزایش سرمایه اجتماعی می‌شود. با توجه به تقارن بهار طبیعت با بهار قرآن ، انتظار می‌رود کلان‌شهرهای مذهبی ازجمله قم و مشهد از امروز در پی ایجاد یک دستورالعمل مناسب برای فضاسازی محیطی جهت ایجاد سبک زندگی شهری مؤمنانه در ماه مبارک رمضان باشند.