علیرضا بیات ادوار بسیج دانشجویی فعال مسائل سیاسی، فرهنگی و اجتماعی در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع رسانی خبرقم (قم‌نا)، ۱۲ ایراد اساسی لایحه حمایت از فرهنگ عفاف و حجاب را برشمرد.

وی در این گفت‌وگو، لایحه اخیر را فاقد ضمانت‌های اجرایی دانست و در این باره اظهار کرد: یکی از ایرادات اساسی این لایحه، قابلیت دور زدن مجری قانون بوده و نقش پلیس را عملا سلب کرده و اقتدار آن را زیر سوال برده است.

بیات همچنین در بخشی دیگر عرایض خود، لایحه حجاب و عفاف را فرصتی برای ارتکاب جرم دانسته و جریمه‌های در نظر گرفته شده برای کشف حجاب را فاقد بازدارندگی‌های لازم عنوان کرده است.

وی با بیان اینکه در این لایحه قبح برای دستگاه قضایی صرفاً کشف حجاب و برهنگی است، وضع قانون بد در حوزه فرهنگ را باتلاقی برای ارزش‌های مورد نظر جامعه توصیف کرده است. 

متن کامل اظهارات آقای بیات به‌شرح زیر است:

ابتدای عرایضم می خواهم به چرایی طرح و میزان اهمیت و ضرورت موضوع مورد بحثم اشاره کنم. مسئله عفاف و حجاب به عنوان یک موضوع فرهنگی اجتماعی، باید در ذیل حوزه امنیت اخلاقی تعریف شود: تا صحبت از امنیت می شود، متاسفانه غالب نگاه عموم یا حتی برخی خواص و مسئولین خلاصه به امنیت مرز ها و خاک داخل کشور است. این در حالی است که مسئله امنیت در دنیای امروزی که جنگ ها ترکیبی است، فراتر از مسائل نظامی می باشد. مسئله امنیت در ابعاد گوناگونی تعریف می شود همچون امنیت اخلاقی، امنیت غذایی، امنیت اقتصادی و … .

چنانچه امنیت در هر کدام از حیطه ها نباشد، زندگی روزمره مختل می شود. فرض کنید در شرایطی که خدایی ناکرده کشور مدام مورد تهاجم و تخریب بمب و موشک دشمن قرار گرفته، آیا می توان مثلا کار اقتصادی داشت؟! در مسئله آموزش آیا می توان کار اساسی کرد؟ در این وضعیت هر روزِ جامعه و اذهان عمومی درگیر آن ناامنی است.

خب حال به این فکر کنید در جامعه ای که امنیت در حوزه فرهنگ و اخلاق آسیب دیده است، اوضاع کلی جامعه به چه شکل خواهد شد؟! این ناامنی متاسفانه در شرایط کنونی هم در فضای حقیقی و هم فضای غیرحقیقی (رسانه) حس می شود:
– در فضای حقیقی به عنوان نمونه: معماری شهری، مد و لباس، اماکن تفریحی و …
– در فضای غیر حقیقی (رسانه ای) همچون شبکه های اجتماعی، سینما، سینمای خانگی، بازی های کامپیوتری و …

رهبر انقلاب سال ۹۳ از فرهنگ به عنوان یک هوا برای تنفس یاد می کنند و حتی آن را از اقتصاد مهم تر می دانند. هوا برای تنفس یعنی اولین و اساسی ترین زمینه بقا و وجود انسان. وقتی هوا آلوده شد، تنفس و اصل بقا دچار مشکل می شود. حال در چنین حالتی چقدر امید رشد و پیشرفت اصلا مطرح است؟! یکی از کارهای اساسی و پراهمیت جهت حفظ امنیت اخلاقی، حفظ حیا و عفت و غیرت در جامعه است و یک نمونه مصداقی آن بحث عفاف و حجاب است.

سوال اینجاست در این بحث پر اهمیت و به معنای واقعی حیاتی، دستگاه های فرهنگی و دستگاه های انتظامی چقدر به وظایف خود عمل کرده اند؟! کجاها ترک فعل شده است و کجاها بد عمل شده است؟! فعلا قصد بررسی گذشته را ندارم چرا که بحث در اینباره بسیار مفصل است. اکنون در این مصاحبه بنا دارم به لایحه اخیر قوه قضاییه موسوم به “حمایت از فرهنگ عفاف و حجاب” بپردازم.

اینکه مسئولین به فکر قانون گذاری جامعی پیرامون موضوع عفاف و حجاب هستند، واقعه مبارک و کاملاً درستی است. چرا که حقیقتاً این خلاء قانونی به خصوص در برخورد قانونی با متخلفان حس می شود اما باید توجه داشت قانون جدید اگر بد یا ناقص یا ناکارآمد باشد، طبعاً تبعات بدی خواهد داشت و چون قانون و لازم التبعیت است، دیگر به سادگی قابل مخالفت نیست. قانون بد در حیطه فرهنگ به راحتی و به سرعت می تواند باتلاقی در نابودی فلان موضوع فرهنگی ایجاد کند.

۱۲ ایراد اساسی پیرامون لایحه:

۱. طرح در همان ابتدا متکی بر دوربین و به طور کلی تجهیزات هوشمند است: ایراد و در واقع ایراد اساسی در اینجا قابل دور زدن بودن مجری قانون است. وقتی به راحتی تنها با زدن ماسک می توان تخلف کرد و کشف حجاب نمود، چگونه مجری قانون می خواهد چهره زنی کند؟! آیا خطر ایجاد کمپین های کشف حجاب با ماسک در نظر گرفته شده است؟! کدام بازدارنگی در این ساز و کار باگ دار لحاظ شده؟!

۲. حذف ناجا از میدان عمل و امن شدن فضا برای مجرم: رهبر انقلاب بارها بر ضرورت حفظ اقتدار نیروی انتظامی در ایجاد امنیت اجتماعی و اخلاقی تاکید کرده اند. ایشان سال ۹۴ نیروی انتظامی را “مظهر حاکمیت جمهوری اسلامی” نامیدند. لایحه ای که پلیس را به حاشیه براند و دوربین را به جای آن بنشاند، چه اقتداری برای پلیس در نظر گرفته است و نتیجتاً چه ضمانت اجرایی دارد؟! آیا در آینده متخلفین حرمتی برای پلیس قایل خواهند شد؟!

۳. ضابط قضایی در این طرح صرفاً نیروی انتظامی است: سوال اینجاست که جایگاه آمر معروف، سپاه و بسیج کجاست؟! چرا در اصلاحیه نهایی لایحه هیچ اسمی از آمر‌معروف به میان نیامده است؟! نظارت مردمی کجای این طرح است؟!

۴. ماده ۱ بند الف در این طرح که مختص موضوع کشف حجاب است، متکی بر جریمه های مالی است و این یعنی قانونی دیگر به نفع قشر مرفه جامعه. چیزی شبیه به طرح ترافیک یا یارانه بنزین یا فروش سربازی در گذشته که قشر مرفه به راحتی از آن برخوردار می شوند.

۵. فرصت ارتکاب جرم به جای مقابله آنی: در دوران اوج گیری بحث کرونا، ستاد کرونا با قوانین سخت، الزام ماسک و واکسن را پیش گرفته بود و هیچ فرصتی برای متخلفین نمی داد. شما بدون ماسک و واکسن از دریافت بسیاری از خدمات اجتماعی به طور آنی محروم بودید. به عنوان مثال بدون ماسک اجازه ورود به مترو نداشتید. حال سوال اینجاست چرا به کسی که کشف حجاب می کند (ماده ۱ بند الف لایحه) حدود ۴ یا ۵ بار فرصت تخلف می دهید؟! در فرصت اول صرفا پیامک و ۳ فرصت بعدی صرفا جریمه های مالی و نهایتاً فرصت آخر معرفی به مراجع قضایی و باز هم جریمه مالی. تازه این در حالتی است که مجرم حق اعتراض و توان تعهد صوری خواهد داشت و طبعاً خرید فرصتی دیگر. محدویت های اجتماعی لایحه صرفاً برای سطوح مختلف برهنگی (آن هم در تکرار دوم) یا برهنگی کامل لحاظ شده است. ابهامی در بند ب ماده ۱ وجود دارد و آن این است چطور مجازات لباس چسبان (ماده ۱ بند ب) از کشف حجاب (ماده ۱ بند الف) شدید تر است؟!
بنابراین میتوان گفت در ماده ۱ بند ب ابداً موضوع مطرح شده بدحجابی نیست! بحث بدحجابی کجای این لایحه است؟! تمام این ایرادات در حالتی است که اصل چهره زنی به دلیل امکان دور زدن قانون آن طور که در مورد اول ذکر کردم بسیار محتمل است. سوال بنده این است چه ضمانتی می دهیم در همین فرصت های داده شده به متخلف، کل فضای جامعه آلوده به ویروس بی حجابی و فساد اخلاقی نشود و قانون گذار در آینده ناچار به تغییر قانون به نفع آنها نشود؟! آیا قبح و خطر بی حجابی از کرونا کمتر است؟

۶. عدم ضمانت اجرایی و قابل دور زدن بودن قانون به دلیل برخی خلا ها و ابهاماتی که در این مصاحبه ذکر کردم.

۷. پیچیده سازی و بردن موضوع به روند های پر پیچ و خم قضایی و طبعاً تجمیع پرونده های جدید آن هم در وضعیتی که قوه قضایی و مردم هم اکنون از ازدیاد پرونده ها و کندی روند رسیدگی رنج می برند.

۸. هزینه زایی در ایجاد ساختار و سیستم هوشمند

۹. عقب نشینی از مقابله با معضل بدحجابی: چیزی که از آن در لایحه هیچ اسمی نیامده و این تصور می شود که قبح برای دستگاه قضایی صرفاً کشف حجاب و برهنگی است. با تصویب این لایحه، دوایی در حل معضل بدحجابی مشاهده نمی شود و تعجب است که نامش حمایت از فرهنگ و عفاف و حجاب است.

۱۰. حمایت صرفا سلبی: اسم لایحه حمایت از فرهنگ عفاف و حجاب است اما در متن حمایت ایجابی خاصی مشاهده نمی شود. مثلاً در حوزه رسانه یا پوشاک و … . در شرایطی که فضای نابسامان و ول مجازی کماکان رها و بی مدیریت است. منشا های فساد اخلاقی همچون سینمای پر از ایراد به کار خود ادامه می دهند. پوشاک مناسب اجتماعی برای بانوان در بازار تقریباً قحطی است. قیمت چادر بالاست و … . کجای این طرح حمایت ایجابی وجود دارد؟! جز ماده ۷ که صرفاً برخورد با اهانت کنندگان به بانوان محجبه است. الزام برای کار فرهنگی توسط دستگاه های ذی ربط با بودجه های مختلف کجاست؟!

۱۱. ایجاد دو قطبی “با حجاب – بی حجاب” در جامعه و نتیجتاً تقابل مردمی: وقتی ضابط قضایی منحصر به ناجا می شود و آن هم از میدان به در شده است، قشر متدین در این فضای ناامن اخلاقی احساس بی پناهی کرده و طبعاً با مشاهده رخ داد های منفی کشف حجاب قادر به سکوت نمی باشد. شخصاً ورود کرده و با مشاهده برخوردهای جدلی کشف حجاب کنندگان شاهد تقابل های مردمی خواهیم بود.

۱۲. نزول قبح فسق علنی در حد یک تخلف رانندگی

ایرادات اساسی که عرض کردم، عمدتاً ناظر به ماده (۱) لایحه به خصوص بند الف پیرامون کشف حجاب کنندگان می باشد. اینکه در یکی از تبصره ها برخورد با کشف حجاب خودرویی کمی به میزان مطلوب رعایت شده یا در ماده (۲) خطاب به دستگاه های اجرایی نکاتی بیان شده و در ماده (۳) خطاب به صاحبان، مدیران و متصدیان صنوف و اماکن عمومی دولتی و غیر دولتی و عدم خدمات به مراجعان مواردی لحاظ شده، تاثیر چندانی در حل ایرادات اساسی در موارد ۱۲ گانه مذکور توسط بنده در کف خیابان و جامعه ندارد.

ماده ۴ لایحه که خطاب به افراد مشهور در حیطه های مختلف است و همچنین ماده ۵ ( برخورد با اشخاص یا گروه های سازمان یافته) و ماده ۶ ( برخورد با کشف حجاب مجازی) و ماده ۷ (برخورد با متعرضین به بانوان محجبه) و ماده ۹ ( برخورد با متولیان تولید و عرضه پوشاک نامناسب) از نقاط قوت این لایحه است.

در ماده ۸ لایحه بدون آنکه اسمی از آمر معروف آورده شود، معترضین به این تخلف رسماً تهدید شده اند. در این که بی احترامی یا جدل و دعوا و درگیری در هر صورتی حتی توسط آمر معروف مردود است شکی نیست اما بفرمایید در کجای این لایحه، برخورد با بی احترامی و ایجاد درگیری توسط متخلف و کشف حجاب کننده نسبت به تذکر دهنده لحاظ شده است؟! کجا از آمر معروف در این شرایط حمایت شده است؟! اصلاً کجای این لایحه جایگاهی برای آمر معروف دیده شده است؟! چه ضمانتی است که بعد ها پلیس به آمرین معروف نگوید: به تو چه!

در مواردی که موضوع محرومیت از خدمات اجتماعی مطرح است، ابهام این است : کدام خدمات اجتماعی؟! و اینکه چه کسی متولی اجراست؟! مثلاً آیا حمل و نقل عمومی همچون مترو شامل محرومیت می شود؟! اگر می شود چه کسی مجری آن است؟! اگر ناجا مسئول است، مگر شما دوربین نکاشته اید که تقابل ناجا با مردم پیش نیاید؟! پس علت این پیچ و خم قضایی چیست؟ خب در همان ابتدای وقوع جرم کشف حجاب، مانع ورود فرد متخلف به مثلا مترو شوید!

ورود کشف حجاب کننده به مثلاً مترو یعنی به رسمیت شناختن این عمل ناحق اجتماعی به عنوان حق شهروندی! در نهایت باید عرض کنم حکایت ایرادات اساسی ۱۲ گانه و ابهامات و اشکالاتی که راجع به لایحه عرض کردم، حکایت لقمه غذا از پشت سر چرخاندن و میل کردن است. به جای محرومیت از خدمات اجتماعی به طور آنی و مقابله آنی با حرام اجتماعی کشف حجاب در کف جامعه، ماجرای پرپیچ و خم دوربین ها و پیامک و جریمه مالی و رویه های قضایی آن هم با باگ در چهره زنی معیار عمل شده است. به جای اصلاح برخی روش های اخلاقی گشت ارشاد، به طور کلی ناجا و سایر ضابطین قضایی همچون بسیج از میدان پیشگیری حذف شده است. در هیچ کجای این لایحه حمایت از فرهنگ عفاف و حجاب، الزامی برای کار فرهنگی توسط دستگاه های ذی ربط با بودجه های مختلف ذکر نشده است.

این لایحه با چنین وضعیتی در موضوع کشف حجاب، نه تنها ناجا بلکه تمامی دلسوزان و آمرین معروف را کنار زده و بیشتر به تشدید ارتکاب جرم آن هم با پوشش قانونی دامن می زند. دردآور است در چنین شرایطی برخی کانال های به اصطلاح انقلابی به منتقدین لایحه انگ ضد نظام می زنند. در وضعیتی که هم صدا با آن ها رسانه های معاند نیز به تخریب مدافعان عفاف و حجاب می پردازند. درآور تر اینکه وقتی عده ای در اعتراض به لایحه و این وضع نابسامان در فضای اجتماعی بدون هیچ اغتشاشی اعتراض یا تحصن می کنند، توسط نیروی های امنیتی دستگیر می شوند!

بنده به عنوان یک پژوهشگر و فعال در حیطه مسائل سیاسی، فرهنگی و اجتماعی از مخالفت با این لایحه پر از ایراد عقب نشینی نخواهم کرد و در راستای حفظ ارزش های اخلاقی جامعه و صیانت از امنیت اخلاقی انقلاب اسلامی به روشنگری خود تا رسیدن به حق مطلوب و شایسته مردم مسلمان ایران تلاش خواهد کرد.
امید است بلکه مسئولین ذی ربط به خود بیایند و با لحاظ نکات مذکور، در جهت اول پیشگیری و دوم مقابله جدی با این حرام اجتماعی (به تعبیر رهبری) قانون گذاری صحیحی اعمال نمایند.